معرفی دستگاه چهارگاه
چهارگاه، یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی است و دستگاهی است بسیار قدیم و اصیل، این دستگاه جنبه ی پهلوانی و حماسی دارد و حرکت و پیشرفت را می رساند. مقدمه ی آن متین و موقر است و مویه و منصوری آن حزن انگیز و مخالف آن شکایت آمیز است. «مبارک باد» که آوازی محلی و شاد و پرجنب و جوش است و در سراسر ایران در جشن های عروسی با هلهله و شادی می خوانند، در این دستگاه ساخته شده است.
حالات آواز چهارگاه:
آواز چهارگاه نمونه ی کاملی از تمام حالات و صفات موسیقی ماست زیرا درآمد آن مانند ماهور، موقر و متین و شاد و خرم و خندانن است. آواز زابل حزن درونی اغلب آوازهای ما را دارد. آواز مخالف شکایت آمیز و مانند همایون ناصح، باتجربه و توانا است. گوشه های مویه و منصوری چهارگاه، غم انگیز و حزن آور است. چهارگاه دستگاهی است که هم شادی می کند و هم گریه و زاری می نماید، گاهی مسرور و زمانی غم انگیز و حالت تکبر و مناعت طبع و وقار و متانت را مجسم می کند.
گاهی نیز از زندگی عارفانه و بی تکلف و حالت صبر و بردباری نیز گفت و گو می نماید، سپس با ناله های دردناک و احساسات محبت آمیز هواهای آمیخته به عشق را بیان می کند.
محسنات ذوق شرقی و احساسات عالیه ی انسان را داراست وذوقش هرگز خاموش نمی شود، بدین معنی که در مقابل سختی های زندگی صبر و شکیبایی پیشه می کند و تاب مقاومت دارد ولی گاهی نیز از ناکامی ها و ناامیدی های زندگی ملول و متاثر شده، باران اشک از دیدگان خود جاری می سازد.
بنابراین مقام چهارگاه برای نشان دادن تمام حالات و صفات و کیفیات مناسب است و به همین جهت آن را مهم ترین مقام موسیقی خود می دانند. در گوشه ی مخالف آن شکوه و شکایت و جدایی از درگاه معبود حقیقی احساس می شود.
توضیحات تکمیلی بیشتر در مورد دستگاه چهارگاه
چهارگاه نیز از نظر علمی یکی از مهم ترین مقامات ایرانی و یکی از سه مقام اصلی قدیم ایران ( شور، سه گاه، چهارگاه) است و مانند دستگاه شور و همایون پایین رونده است و مانند گام ماهور و اصفهان بالارونده، زیرا در هر دو حالت دارای محسوس است.
نمونه هایی از آثار برجسته در دستگاه چهارگاه در دوران معاصر
از جمله آثار مشهور دورهٔ معاصر که در دستگاه چهارگاه ساختهشدهاند میتوان به آلبوم دستان اثر پرویز مشکاتیان و با آواز محمدرضا شجریان، آلبوم کنسرت ۷۷ اثر شهرام ناظری و گروه کامکارها، قطعهٔ سلام صبحگاهی اثر حسن کسائی، و آلبوم نخستین دیدار بامدادی اثر کیهان کلهر اشاره کرد. قطعهٔ «دخترک ژولیده» از علینقی وزیری نیز در همین دستگاه است.موسیقی تیتراژ مجموعه تلویزیونی پدرسالار (ساختهٔ بهرام دهقانیار) نیز در همین دستگاه ساخته شدهاست.
برخی از شادترین و رقصدستگاه چهارگاه _ موسیقی به زبان ساده با محمد خدادادی
آورترین قطعات موسیقی سنتی ایرانی در دستگاه چهارگاه هستند. برای مثال، رِنگ «مبارک باد» که در عروسیها در ایران به وفور اجرا میشود، در دستگاه چهارگاه است. آهنگ رقص بابا کرم نیز در همین دستگاه است. در مقابل، دستگاه چهارگاه در تعزیهخوانی نیز مرسوم بودهاست و نوحهخوانی در این دستگاه متداول است.
سرود ایران جوان که اولین سرود ملی ایران دانسته میشود و توسط موسیو لومر ساخته شده نیز در دستگاه چهارگاه است. از اجراهای اخیر این سرود میتوان به اجرای سالار عقیلی اشاره کرد.
«هم چنین شماری از تصنیف های گوش آشنای چهارگاه نیز از این قرارند: تصنیف «سفر کرده» با صدای دلکش، «بیا بیا» با صدای مرضیه، تصنیف های «شباهنگام» و «وای به دل» با صدای زنده یاد ایرج بسطامی، «از دلم بیخبری» ساخته سلطان خانم و «بُتا بُتا» که در آلبوم «شش تصنیف قدیمی» بازخوانی شده اند، و همچنین تصنیف «خزان»، «بوی باران» و «هزار دستان» با صدای محمدرضا شجریان از نمونه های تصنیف های این دستگاه اند». (سایت نت به نت)
اجراهای حبیب الماسیان در دستگاه چهارگاه:
تصنیف کوچه های خراسان
تصنیف : کوچه های خراسان/ شاعر : قیصر امین پور/ آهنگساز : محمد شمس آبادی/ تار و بم تار : محمد شمس آبادی/ سنتور : اسماعیل اوسندی کمانچه : رضا شریعتی/ نی : سید علی حسینی/ دف و تنبک : آرمان نادری/آواز : حبیب الماسیان صدابردار :محمد حمید شاه میرزایی نماهنگ: غلامعلی سرخابی
تصنیف بیا بیا (چهارگاه)
آهنگساز: حبیب الله بدیعی
کلام: تورج نگهبان
آواز: حبیب الماسیان
پیانو و تنظیم: سلمان هاشمی
ضبط و میکس و مسترینگ: استدیو آرون
گردآوری: سایت موسیقار (www.musighar.com)
دایره المعارف آواز ایرانی (نهفت)
تصنیف بیا بیا به آهنگسازی حبیب الله بدیعی و آواز حبیب الماسیان
معرفی گروه موسیقی رهاوی